Do jednostek opiekuńczo-wychowawczych OHP przyjmowane są przede wszystkim osoby w wieku 15-18 lat, poszukujące opieki oraz możliwości kształcenia i zdobycia kwalifikacji w zawodach, na które jest zapotrzebowanie rynku pracy. Do OHP rekrutowana jest również młodzież zagrożona wypadnięciem z systemu edukacji.
Nabór młodzieży do jednostek opiekuńczo-wychowawczych OHP odbywa się na podstawie określonych przepisów prawnych oraz procedur wewnętrznych Ochotniczych Hufców Pracy.
Główna akcja rekrutacyjna jest skorelowana z kalendarium roku szkolnego. Rekrutacja do Ochotniczych Hufców Pracy trwa od kwietnia do 30 września każdego roku. W przypadku wolnych miejsc w danej jednostce może być ona kontynuowana również od 1 października do 31 grudnia. W uzasadnionych przypadkach możliwe jest przyjęcie uczestnika do jednostki OHP także w trakcie roku szkolnego.
Kandydaci na uczestników OHP mogą ubiegać się o przyjęcie do jednostki dochodzącej lub stacjonarnej, tj. zapewniającej zakwaterowanie. Wybór jednostki oraz warunki przyjęcia są uzależnione od indywidualnej sytuacji kandydata i jego potrzeb.
Zgodnie z zapisem Rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie sposobu organizacji uzupełnienia wykształcenia ogólnego młodzieży OHP oraz zdobywania przez nią kwalifikacji zawodowych (Dz.U.04. 262.2604):
3. 1. Kształcenie uczestników OHP jest realizowane z uwzględnieniem jedności procesu dydaktycznego i wychowawczego oraz respektowania indywidualnych potrzeb i możliwości uczestników.
§ 3. 2. Dobór formy, kierunku i poziomu kształcenia uczestników OHP odbywa się z uwzględnieniem:
1) wieku, wykształcenia, cech psychofizycznych i zainteresowań uczestników OHP;
2) dostępnej oferty kształcenia i szkolenia;
3) szans na uzyskanie zatrudnienia po zakończeniu kształcenia.
Uczestnicy OHP mogą realizować obowiązek szkolny lub obowiązek nauki w następujących placówkach i formach kształcenia:
- VII i VIII klasie szkoły podstawowej z oddziałami przysposabiającymi do pracy lub szkoły podstawowej dla dorosłych;
- szkole branżowej I stopnia z 3-letnim cyklem kształcenia we wszystkich zawodach ujętych w rozporządzeniu MEN w sprawie klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego;
- szkoleniach zawodowych w formie kursowej np. Kwalifikacyjnych Kursach Zawodowych lub Rzemieślniczym Przygotowaniu Zawodowym).
Uczestnicy OHP corocznie odbywają kształcenie i przygotowanie zawodowe. Do wyboru jest ponad 60 zawodów, na które występuje zapotrzebowanie na lokalnych rynkach pracy.
Przygotowanie zawodowe uczestników OHP odbywa się metodą dualną – uczestnicy realizujący obowiązek szkolny i obowiązek nauki zdobywają wiedzę ogólną w placówkach powszechnego systemu oświaty, a praktyczne przygotowanie zawodowe na stanowiskach pracy u pracodawców w toku jej wykonywania. W wyjątkowych przypadkach, gdy na danym terenie brakuje odpowiedniej placówki oświatowej prowadzonej przez samorząd, dopuszczalne jest kształcenia uczestników OHP w szkole prowadzonej przez inny uprawniony podmiot.
Uczestnicy mają status pracownika młodocianego oraz indywidualną umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego.
Przyjęcie do OHP – kryteria i warunki
Postępowanie rekrutacyjne rozpoczyna się w momencie indywidualnego zgłoszenia kandydata albo na podstawie wniosku lub opinii wydanej przez: pedagoga szkolnego, poradnię psychologiczno-pedagogiczną, rodziców lub opiekunów prawnych, pracowników pomocy społecznej, policję czy też sąd.
Punktem wyjścia rekrutacji jest zdiagnozowanie potrzeb młodzieży na podstawie przeprowadzonej rozmowy z kandydatem i jego rodzicami lub opiekunami prawnymi oraz informacji uzyskanych od instytucji współpracujących z OHP i jednostki samorządu terytorialnego.
Przyjęcie kandydata na uczestnika OHP następuje na podstawie protokołu komisji rekrutacyjnej.
Ogólne kryteria przyjęcia uczestnika do OHP do wszystkich typów jednostek na miejsca dochodzące oraz stacjonarne:
- podstawowym warunkiem przyjęcia uczestnika do OHP jest ukończone minimum 15 lat życia i nieukończony 18 rok życia oraz trudna sytuacja życiowa spowodowana np.: niepowodzeniami szkolnymi; opóźnieniem w nauce; niespełnianiem obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki; trudną sytuacją materialną; pochodzeniem ze środowisk zagrożonych niedostosowaniem społecznym lub z rodziny niepełnej, wielodzietnej, dotkniętej bezrobociem, symptomami przemocy, sieroctwem naturalnym lub społecznym;
- przyjmowanie młodzieży do jednostek organizacyjnych OHP odbywa się zasadniczo w terminach przyjęć do odpowiednich typów szkół;
- dopuszczalne są przypadki przyjęcia młodzieży w trybie i na zasadach określonych w porozumieniach zawartych przez Komendanta Głównego OHP (np. współpraca z sądami). Zgodnie z obowiązującymi przepisami na mocy postanowień sądów rodzinnych do OHP mogą być kierowani uczestnicy, wobec których zastosowano środek wychowawczy opisany w art. 7 pkt. 6 Ustawy o wsparciu i resocjalizacji nieletnich (Dz.U.22.1700 z późn.zm), W takim przypadku jednak odbywa się to w porozumieniu z kierownikiem jednostki opiekuńczo-wychowawczej, do której uczestnik został skierowany.
Do OHP może zostać przyjęta młodzież posiadająca orzeczenie o niepełnosprawności (warunek: posiadanie przez jednostkę OHP warunków spełniających wymagania osób niepełnosprawnych oraz zapewnienie wymaganych formy kształcenia).
Uczestnictwo młodzieży w Ochotniczych Hufcach Pracy w jednostkach dochodzących oraz stacjonarnych (z miejscami do zakwaterowania) jest nieodpłatne.
W przypadku większej liczby chętnych kandydatów niż miejsc w jednostce, o przyjęciu uczestnika decyduje komisja rekrutacyjna na podstawie przesłanek związanych z indywidualną sytuacją rodzinną, psychospołeczną, socjalną kandydata.
Kryteria kwalifikacji uczestników do jednostek OHP na miejsca stacjonarne (z zakwaterowaniem)
Do jednostek OHP na miejsca stacjonarne (z zakwaterowaniem), oprócz ogólnych kryteriów obowiązują również kryteria dodatkowe.
Do jednostek z zakwaterowaniem rekrutowana jest młodzież mieszkająca w odległości od jednostki, która w sposób znaczący utrudnia lub całkowicie uniemożliwia jej codzienny dojazd na zajęcia szkolne lub do pracy.
W szczególnych przypadkach (np. niedostosowanie społeczne środowiska rodzinnego kandydata, objęcie interwencją kryzysową, opinia pomocy społecznej, etc.) dopuszcza się w procesie rekrutacji odstąpienie od warunku wyżej określonej odległości zamieszkania kandydata, jednakże odbywa się to na podstawie potwierdzonych informacji stanowiących o szczególności sytuacji kandydata.
W procesie kwalifikacji uczestników do jednostek na miejsca stacjonarne uwzględnia się kryterium dochodowe, o którym mowa w art. 8 Ustawy o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004 r. (tekst jednolity Dz.U.21.2268 z późn.zm) oraz w Rozporządzeniu Rady Ministrów w sprawie zweryfikowanych kryteriów dochodowych oraz kwot świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej (Dz.U. 21.1296).
W odniesieniu do świadczeń przysługujących w ramach Programu „Rodzina 500+”, zgodnie z Ustawą o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (t.j. Dz.U.22.1577):
„Celem świadczenia wychowawczego jest częściowe pokrycie wydatków związanych z wychowywaniem dziecka, w tym z opieką nad nim i zaspokojeniem jego potrzeb życiowych. Świadczenie wychowawcze przysługuje matce, ojcu, opiekunowi faktycznemu dziecka albo opiekunowi prawnemu dziecka.”
Rodzice lub opiekunowie prawni są zobowiązani do wyposażenia uczestnika w odzież, obuwie, bieliznę i inne przedmioty osobistego użytku. W uzasadnionych przypadkach jednostka stacjonarna może zapewnić uczestnikowi podstawowe przedmioty osobistego użytku.
Do jednostki z zakwaterowaniem przyjmuje się uczestników na okres pobierania nauki w szkole lub realizacji przygotowania zawodowego w formach pozaszkolnych.
OHP współpracują w procesie rekrutacji z:
- szkołami, poradniami psychologiczno-pedagogicznymi, kuratorami oświaty, rodzicami lub opiekunami prawnymi młodzieży;
- instytucjami realizującymi działania z zakresu pomocy społecznej, w tym ośrodkami pomocy społecznej, centrami pomocy rodzinie, ośrodkami polityki społecznej, placówkami opiekuńczo-wychowawczymi, etc.;
- urzędami pracy oraz lokalnymi pracodawcami i przedsiębiorcami;
- policją, kuratorami sądowymi, sądami;
- innymi partnerami działającymi na rzecz młodzieży, z którymi OHP zawarły porozumienia;
- kościołami różnych wyznań.
Prowadzą także działalność promocyjno-informacyjną adresowaną do mieszkańców środowiska lokalnego, młodzieży szkolnej mającej problemy z nauką bądź zachowaniem, jak również do instytucji pomocowych oraz wspierających rodziny.
Jednostki opiekuńczo-wychowawcze OHP
Hufce Pracy
Są jednostkami podległymi wojewódzkim komendom OHP. Zapewniają młodzieży zagrożonej wypadnięciem z systemu edukacji, zamieszkałej przede wszystkim w pobliżu jego siedziby (gmina, dzielnica, etc.) możliwość kształcenia i przygotowania zawodowego oraz opiekę wychowawczą nakierowaną na profilaktykę, socjalizację i resocjalizację.
W hufcach pracy, uczestnicy mają możliwość kontynuowania nauki i zdobycia zawodu w miejscu zamieszkania (forma tzw. dochodząca).
Kształcenie zawodowe odbywa się w zakładach pracy pod kierunkiem instruktorów praktycznej nauki zawodu. Kadra pedagogiczna hufców ściśle współdziała z pracodawcami, domami rodzinnymi i szkołami. W czasie wolnym od nauki i pracy organizowane są zajęcia o charakterze kulturalnym i sportowo-rekreacyjnym.
Ośrodki Szkolenia i Wychowania (OSiW)
Ośrodki podlegają wojewódzkim komendom OHP, zapewniają młodzieży zagrożonej wypadnięciem z systemu edukacji, zamieszkałej przede wszystkim w rejonie powiatu i/lub województwa, możliwość kształcenia i przygotowania zawodowego realizowanego w warsztatach szkoleniowych OHP (a także u pracodawców i przedsiębiorców zewnętrznych) oraz opiekę wychowawczą dla uczestników zakwaterowanych w internacie, nakierowaną na profilaktykę, socjalizację i resocjalizację.
Ośrodki Szkolenia i Wychowania pełnią też usługi o charakterze profilaktyczno-resocjalizacyjnym na rzecz środowiska lokalnego i społeczności miejscowej, w tym w ramach świetlic środowiskowych OHP.
Centra Kształcenia i Wychowania
To ponadwojewódzkie jednostki organizacyjne OHP o charakterze opiekuńczo-wychowawczym, podległe Komendzie Głównej OHP. W sposób kompleksowy zapewniają młodzieży zagrożonej wypadnięciem z systemu edukacji, zamieszkałej na terenie całego kraju, wywodzącej się z rodzin niespełniających funkcji opiekuńczo-wychowawczych lub ze środowisk zagrożonych demoralizacją możliwość kształcenia i przygotowania zawodowego, realizowanego w warsztatach szkoleniowych OHP (a także u pracodawców i przedsiębiorców zewnętrznych).
Centra Kształcenia i Wychowania zapewniają również opiekę wychowawczą dla uczestników zakwaterowanych w internacie oraz korzystanie z zakresu usług profilaktycznych, socjalizacyjnych i resocjalizacyjnych.
Każde Centrum świadczy ponadto usługi na rzecz środowiska lokalnego w ramach prowadzonej świetlicy środowiskowej OHP.